Στις 27 Ιανουαρίου 2009 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 84 ετών, ο Πάνος Τζαβέλλας, αυτός ο ιδιαίτερος καλλιτέχνης και άγωνιστής της δημοκρατίας.

Ο Τζαβέλλας γεννήθηκε το 1925 στην Κοζάνη, υπήρξε μέλος της ΕΠΟΝ και του ΕΛΑΣ, βγήκε στο βουνό με το Δημοκρατικό Στρατό, τραυματίσθηκε, συνελήφθη και ακρωτηριάστηκε στο δεξί του πόδι. Από κει και πέρα καταδικάσθηκε τρεις φορές σε θάνατο και πέρασε ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής του σε φυλακές και εξορίες. Το 1959 προσβλήθηκε από τη νόσο του Burgen και πήγε για θεραπεία στη Σοβιετική Ένωση, όπου παρέμεινε μέχρι το 1965. Στη Ρωσία σπούδασε μουσική και γνώρισε τον σπουδαίο συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς και το 1965 επέστρεψε στην Ελλάδα. Τρία χρόνια μετά φυλακίσθηκε από τη χούντα, για παράνομη  δράση, αποφυλακίσθηκε το 1971 με «ανήκεστο βλάβη» και ξεκίνησε να παίζει σαν μουσικός στις μπουάτ της Πλάκας…

«Τραγούδια από το αντάρτικο λημέρι του»

Ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία των δυο πρώτων τραγουδιών του Πάνου Τζαβέλλα, με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα («Πάρε με φεγγάρι μου» & «Ροδακινιά ξανθή»), το 1975 κυκλοφόρησε από τη Minos, ο πρώτος από τους εννέα και πιο χαρακτηριστικός, μεγάλος δίσκος του Πάνου Τζαβέλλα με δεκατρία «Τραγούδια από το αντάρτικο λημέρι του», όπως ήταν και ο τίτλος. Ήταν μια ζωντανή ηχογράφηση από την μπουάτ «Λήδρα» του Κώστα Μανιουδάκη, με τη συμμετοχή της Χαρούλας Αλεξίου, του Κώστα Μαντζόπουλου, της Νατάσας Παπαδοπούλου και λαϊκής χορωδίας.

Ο δίσκος περιλάμβανε μια σειρά από αντάρτικα και παραδοσιακά τραγούδια, διασκευασμένα από τον Τζαβέλλα, μαζί με πέντε δικά του, όπως ήταν τα, πάντα επίκαιρα, «Κυρ – Παντελής» και «Ξυπνήστε», το δημοτικοφανές «Μάημ, Μάημ» με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου και τα «Άϊντε παιδιά» και «Είσαι παιδι στα δεκαεννιά σου χρόνια», με τις ξεχωριστές ερμηνείες της συντρόφου της ζωής του Νατάσας Παπαδοπούλου.

Αυτή ήταν η πρώτη ηχογράφηση στην Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε από τον Στέλιο Γιαννακόπουλο με το «Audiolab Studios» του Χρήστου Λίλη. Η παραγωγή έγινε από τον Αχιλλέα Θεοφίλου.

Σε συνέντευξή της στον Αντώνη Μποσκοΐτη, που δημοσιεύθηκε στο «Κουτί της Πανδώρας» τον Γενάρη του 2009, η σύντροφος του Πάνου Τζαβέλλα Νατάσα Παπαδοπούλου, θυμήθηκε πως η Χάρις Αλεξίου, που τραγουδούσε τότε σε μπουάτ της Πλάκας με τον Γιώργο Νταλάρα, πετάχτηκε μέχρι τη «Λήδρα», είπε τον «Μάη» κι έφυγε.

Ανατρέχοντας στις παιδικές μου μνήμες, κάπου εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ’70, θυμάμαι πως τα δέκα από τα δεκατρία τραγούδια από το «Λημέρι», υπήρχαν στη δεύτερη πλευρά μιας άσπρης 60άρας κασέτας Denon του πατέρα μου, που στην πρώτη της όψη είχε τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» του Μίκη και του Ρίτσου στην εκτέλεση του Νταλάρα και που ακούγαμε ανελλιπώς, τόσο στο σπίτι, όσο και στο αυτοκίνητο. Θυμάμαι πόσο μεγάλη εντύπωση μου έκαναν αυτά τα τραγούδια και ειδικότερα η «Σαμαρίνα», ο «Μάης», η ένταση του Πάνου Τζαβέλλα στον «Κυρ – Παντελή», το «Είσαι παιδί» και «Ο φρούραρχος της Καστοριάς», όπου προσπαθούσα να καταλάβω πως προφέρονται τα τοπωνύμια και ποιο το νόημα του στίχου «Πάει το Άργος, πάει το Βλάτσι, πάει και το Βογατσικό, Δεντροχώρι, Σκαλοχώρι, πάει και το Νεστόριο…»

Μη συνηθισμένος ακόμα σε ζωντανές ηχογραφήσεις, μου έκαναν επίσης μεγάλη εντύπωση τα επιφωνήματα και τα έντονα χειροκροτήματα του κοινού μέσα στα τραγούδια.

Το 2018 το «Μάημ’ Μάημ» ηχογραφήθηκε ζωντανά με τη φωνή της Νατάσας Μποφίλιου και κυκλοφόρησε στο cd «Μπελ ρεβ», ενώ το 2019 ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, που στα πρώτα χρόνια της καριέρας του συνεργάστηκε με τον Πάνο Τζαβέλλα, έδωσε τη δική του εκδοχή στον «Κυρ – Παντελή», που συμπεριλήφθηκε στο cd «Ψέμα στο ψέμα», το οποίο κυκλοφόρησε λίγο μετά τον αναπάντεχο χαμό του.

Τα τραγούδια του δίσκου

1) Της νιότης (Φοίβος Ανωγειανάκης – Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη) Χορωδία
2) Απόψε θα πλαγιάσουμε (Κλέφτικο) Χορωδία
3) Μπεζεντάκος (Λαϊκό της Πόλης) Κώστας Μαντζόπουλος
4) Σαμαρίνα (Μοιρολόι Ηπείρου) Κώστας Μαντζόπουλος
5) Άϊντε παιδιά (Πάνος Τζαβέλλας – Θάνος Πανουτσόπουλος) Νατάσα Παπαδοπούλου & Χορωδία
6) Μάημ’ Μάημ’ (Πάνος Τζαβέλλας) Χάρις Αλεξίου & Χορωδία
7) Τραγούδι για την αγροτιά (Λαϊκό τραγούδι) Χορωδία
8) Ο κυρ Παντελής (Πάνος Τζαβέλλας) Πάνος Τζαβέλλας
9) Ξυπνήστε (Πάνος Τζαβέλλας) Πάνος Τζαβέλλας
10) Αχ πατρίδα μας γλυκειά (Δημοτικό Θεσσαλίας) Χορωδία
11) Καλαματιανή (Δημοτικό του Μωριά) Κώστας Μαντζόπουλος
12) Είσαι παιδί στα δεκαεννιά σου (Πάνος Τζαβέλλας) Νατάσα Παπαδοπούλου
13) Ο φρούραρχος της Καστοριάς (Δημοτικό Μακεδονίας) Κώστας Μαντζόπουλος

«Ελλάδα μας, Ελλάδα αστέρι τ’ουρανού…»

«Ό,τι τραγουδούσε ο λαός μας πριν, κατά και μετά την ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ».

Κακός δαίμονας, κακιά μοίρα της Ελλάδας στάθηκε ως το σήμερα η εξάρτησή μας απ’τους ξένους. Ο ρόλος τους διαπερνά σαν κόκκινη κλωστή όλη τη σύγχρονη ιστορία μας. Ποικιλώνυμοι οι ντόπιοι βοηθοί και βαστάζοι τους, έτοιμοι να πουλήσουν όσια και ιερά, ακόμα και την ψυχή τους, φτάνει να κρεμάσουν τη φούντα του ξένου στο δικό τους σπαθί. Ξυπνός κι ευαίσθητος ο λαός μας, μ’ατελέσφορες τις προσπάθειες του, καταφεύγει στη μούσα του και χύνει μεσ’στα τραγούδια του την πίκρα, την ελπίδα, την έξαρση για τη λαχτάρα της ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ. Δειγματολογική συλλογή από μια μεγάλη σειρά τραγουδιών του λαού μας επιλεγμένα όχι μόνον κατά την κρίση μας…
«Εγώ, δεν έχω βγάλει το… ωδείο»

Στο δεύτερο video μπορείτε να ακούσετε ένα αφιέρωμα στη δισκογραφία του Πάνου Τζαβέλλα, από την εκπομπή μου «Εγώ, δεν έχω βγάλει το…ωδείο», που μεταδόθηκε από το Εθελοντικό Ραδιόφωνο του Δήμου Θεσσαλονίκης (100, 6 fm) στις 6 Φεβρουαρίου 2019.